Este sábado 11 de setembro de 2021, cando se cumprían vinte anos do atentado do 11-S contra as torres xemelas de Nova York, visitamos a Casa Museo de Valle-Inclán, no Concello de Vilanova de Arousa. Ao mediodía, despois de varias horas de coche, chegamos por fin á Casa do Cuadrante, un pazo de tipo urbano, situado en pleno corazón de Vilanova, onde naceu Ramón María del Valle-Inclán o 28 de outubro de 1866. Na entrada da casa, labradas en pedra, estaban esculpidas as armas da familia, rodeadas de leóns rampantes e flores raras, unha desas fantasías heráldicas que tanto gustaban a don Ramón.
Entramos. Detrás do mostrador da casa, separada de nós por unha pantalla de plástico por causa das restriccións sanitarias, deunos a benvida a recepcionista, unha simpática señora andaluza que parecía sacada dunha das obras de Valle. Pagamos as entradas e pasamos á planta baixa, onde se exhiben primeiras edicións e traducións a outros idiomas das obras máis célebres do autor galego: Femeninas, Aromas de leyenda, Jardín Umbrío, Sonatas, Comedias Bárbaras, La Lámpara Maravillosa, Luces de Bohemia, Tirano Banderas, El Ruedo Ibérico... Tamén había unha escultura do escritor, inmortalizado coas súas gafas quevedescas, mesándose cunha man as súas brancas barbas de chivo, mentres nos miraba con expresión curiosa.
No piso superior, visitamos as habitacións da casa, conservadas como cando vivía nelas a familia de Valle-Inclán. Vimos a lareira de pedra, a roca de fiar da criada Micaela La Galana, o comedor familiar... A habitación de don Ramón era sorprendentemente austera: unha pequena cama, un crucifixo de madeira, unha vela na mesa, un retrato do propio Valle-Inclán e, como non, o escritorio do autor, coas cuartillas de papel ben ordenadas enriba da mesa, a pruma, o tinteiro, a pipa de fumar, o exlibris... A Casa do Cuadrante, en conclusión, era a típica casa dunha boa familia galega do século XIX: reloxos de cuco colgados na parede, pratos de porcelana fina, pezas de cerámica de Sargadelos, tazas de tomar o té con asas de bronce, mobles de madeiras nobles ben torneados, quinqués de petróleo nas mesas de mármore, elegantes espellos de cristal, galerías de retratos familiares en branco e negro...
Por último, paseamos polo xardín da Casa do Cuadrante, que podería ser calquera dos xardíns modernistas e crepusculares das obras de don Ramón, coas súas fontes barrocas decoradas con sereas e tritóns e coas súas estatuas de deuses esquecidos. Daba gusto camiñar á sombra das ramas das árbores, naquela mañá de principios do mes de setembro, entre camelias traídas de Xapón e magnolios centenarios. De fondo, chegaban os ecos das gaiteiros, que tocaban un pasarrúas con motivo das festas patronais de Vilanova, en honor á Virxe da Pastoriza.
Para terminar o día visitamos o resto de Vilanova de Arousa, a típica vila mariñeira das Rías Baixas, coas súas casas de pedra de cantería, recubertas algunhas con cunchas de vieiras, agrupadas en rúas estreitas, iluminadas por farois. Había tamén varios cruceiros de granito, tan típicos das Rías Baixas, cicelados por algún canteiro para perdón dos seus pecados. Na Praza do Castro vimos tamén o monumento a Valle-Inclán, sentado nun trono, como un pequeno deus rodeado polos personaxes das súas obras máis importantes: O Marqués de Bradomín da Sonata de Otoño, o Príncipe Verdemar da Farsa de la Cabeza de Dragón, a Mari-Gaila e o Lucero de Divinas Palabras e Max Estrella e don Latino de Hispalis de Luces de Bohemia.
Antes de volver pasamos polo porto, onde cabeceaban barcas de madeira, con nomes mariñeiros escritos nos seus cascos: Anduriña, Brisa, Cormorán, Serea... Un vello mariñeiro, co rostro moreno curtido polo sol de mil travesías, volvía de faenar no seu barco, despois dun día de traballo na ría, repleta de bateas. Alí, diante das augas da ría de Arousa, encendidas polo sol da tarde, recordei aquel poema de Álvaro Cunqueiro, incluído no seu libro Cantiga nova que se chama Riveira, obra fundamental do neotrobadorismo, un libro que lin o ano pasado por estas datas, antes de comezar o curso. Así, cos versos de Cunqueiro na memoria, marchamos de Vilanova de Arousa, nun solpor que parecía devolvernos ao tempo das cantigas:
Si miña señor á i-alba da Arousa beilar
poñereille, belida, un ventiño no mar.
A dorna vai e vén
que meu amor ten!
Poñereille unha frauta e mais un reiseñor
e unha longa saudade como a do mar maior.
A dorna vai e vén
que meu amor ten!
Na Illa de Cortegada poñereille un galán
por pastor de mareas co seu remo na man.
A dorna vai e vén
que meu amor ten!
Poñereille unha gaita no bico da ría
e unha avelaneira no medio do día.
A dorna vai e vén
que meu amor ten!
Ningún comentario:
Publicar un comentario