En Padrón con Rosalía

Estamos a 25 de xullo, Día de Galicia. E que mellor maneira de celebralo que visitar á Casa da Matanza de Padrón, hoxe Casa Museo de Rosalía de Castro, a nosa autora máis universal. Baixamos do tren e cruzamos as vías. Chegamos a Casa de Rosalía, que nos recibía coas portas abertas. Avanzamos polos sendeiros do xardín, beirados de camelias e rosas, e despois entramos, como nun templo sagrado, na casa en que deu os seus últimos suspiros Rosalía, a nosa musa das negras sombras e das lágrimas de morriña. 

Entrando na Casa Museo de Rosalía.

Ao chegar, sumámonos a unha visita guiada pola casa e pola vida de Rosalía. A través das explicacións do guía, repasamos a biografía da nosa máis ilustre escritora: a súa infancia na veiga de Padrón, a súa mocidade en Santiago de Compostela, o seu breve paso por Madrid onde casou con Manuel Murguía, a súa estancia na localidade vallisoletana de Simancas (onde escribiu a maior parte dos poemas de "Follas Novas"), os seus últimos anos na Casa da Matanza... Vimos varios manuscritos e varias fotografías familiares da autora. Tamén había un espazo dedicado á figura do marido de Rosalía, don Manuel Murguía, unha das figuras máis importantes da cultura galega do século XIX, principal artífice do Rexurdimento, autor da monumental "Historia de Galicia".

A emblemática chistera de Manuel Murguía.

A visita guiada chegou ao seu final diante da cama en que, o 15 de xullo de 1885, Rosalía de Castro daba o seu último suspiro neste mundo. O guía contounos a lenda das súas últimas palabras. Parece ser que Rosalía no seu leito de morte, rodeada dos seus fillos, díxolles: "Abride esa fiestra, que quero ver o mar". Esta frase foi durante moitos anos un misterio, un enigma máis da súa vida e obra, como a negra sombra do seu célebre poema. En realidade, non ten ningún misterio porque, aínda que hoxe desde a casa da Matanza non se ve o mar, nos tempos de Rosalía si que se podía ver a ría, navegada por dornas e gamelas coas velas brancas mecidas pola brisa, que Rosalía quería ver por última vez. 

Leito de morte de Rosalía de Castro.

Despois saímos ao balcón, ao que tantas veces se asomaría Rosalía nos seus últimos anos de vida, para contemplar a veiga de Padrón. Ao lonxe, tocaban as campás da colexiata de Santa María de Adina, cemiterio en que descansaron os restos Rosalía antes do seu traslado ao Panteón de Galegos Ilustres. Agora si, chegaba o momento de despedirse. Marchamos no tren de regreso, mentres a Casa da Matanza se desvanecía na distancia, perdida no verdor da veiga padronesa. Hoxe, un ano despois, recuperamos aquela visita a Casa de Rosalía para compartir con vós neste 25 de xullo. Nada máis, amigos. Esperamos que pasedes un Feliz Día de Galicia!

Busto de Rosalía diante da súa Casa Museo.

A Coruña Xacobea

Cuando pensamos en el Camino de Santiago, lo asociamos sobre todo al Camino Francés, que fue durante tantos siglos nuestra principal vía de comunicación con Europa, por la que llegaban la mayor parte de los peregrinos. Pero no podemos olvidarnos tampoco de los caminos del mar. Por estos últimos llegaban los navíos de los peregrinos desde las costas brumosas de las Islas Británicas, que tenían dos vías de entrada a Galicia: Ferrol y Coruña. En esta entrada rastrearemos las huellas del Camino Inglés en nuestra ciudad.

Indicador del Camino de Santiago en la Plaza de Azcárraga.

Para comenzar, nos situamos en la Ciudad Vieja, con sus calles empedradas con olor a salitre, alumbradas por faroles antiguos que le dan un aire romántico, decimonónico. Allí nos orientan las inconfundibles flechas amarillas del Camino, ideadas por el sacerdote gallego Elías Valiña, uno de los grandes artífices de la recuperación experimentada por el Camino de Santiago en el pasado siglo XX. Seguimos la dirección indicada por las flechas, como peregrinos curiosos, y llegamos a la iglesia de Santiago, punto de partida del Camino Inglés. Se trata del templo más antiguo de toda Coruña, levantado en tiempos del rey Fernando II. En el atrio del templo se reunían durante la Edad Media las autoridades del Concello.

La Iglesia de Santiago.

Del templo destaca su fachada principal, románica. En ella se puede ver la figura del Apóstol Santiago, montado sobre su caballo blanco, malparador de morismas. Más arriba, en la arquivolta, están esculpidos los veinticuatro músicos ancianos del Apocalipsis, con sus túnicas delicadas y sus instrumentos divinos, preparados para tocar sus serenatas al Señor. Flanqueando la entrada, se ven las figuras de dos apóstoles, escoltados por ángeles de rostros risueños y cabellos rizados, que se miran frente a frente, como si custodiasen alguna secreta profecía. Uno de los apóstoles, de barbas solemnes y rostro sereno, está sosteniendo su bordón de peregrino, con un libro sobre su cabeza, símbolo de la sabiduría.

Apóstol representado en el templo de Santiago.

Allí, delante de la fachada románica del templo, dorada por los rayos de la tarde, recordé la primera vez que visité Santiago. Tendría seis años más o menos cuando descubrí el milagro de Compostela. Caminaba con mi familia por aquellas rúas de piedra, gastadas por los pasos constantes de los peregrinos durante siglos de peregrinación ininterrumpida. Los rostros de santos y patriarcas esculpidos en las fachadas de granito, las melancólicas campanadas de bronce de la Berenguela, la sonrisa pícara del profeta Daniel en el Pórtico de la Gloria... todos aquellos milagros quedaron para siempre grabados en el corazón estremecido del niño que fui. Con este recuerdo de la infancia,  terminamos nuestro paseo por A Coruña Xacobea, preparándonos para el próximo Año Santo 2021. Delante del templo de Santiago, emprendemos el camino de vuelta, mientras los últimos rayos del atardecer encienden los cristales de las blancas galerías.

Fachada románica del templo de Santiago.

En San Andrés de Teixido

O pasado sábado, véspera das eleccións autonómicas ao Parlamento de Galicia do 12 de xullo, visitamos San Andrés de Teixido, "a quen vai de morto quen non foi de vivo". Alí, cabo do mundo, diante dos abruptos acantilados do norte de Galicia, encóntrase este pintoresco santuario, meta da peregrinación máis íntima dos galegos. De camiño, a través do cristal do coche, admiramos a panorámica dos impresionantes acantilados, onde pacen vacas e cabalos bravos, entre cruceiros e petos de ánimas. E, como telón de fondo, o mar da fin do mundo, un cristal azul cortado polo ronsel branco dalgún barco. 

O santuario de San Andrés de Teixido.

E, por fin, despois de dar moitas voltas por pistas con curvas que parecían non acabar nunca, chegamos a San Andrés, que nos recibiu coas súas eternas ráfagas de vento. Adentrámonos na pequena aldea, tomada por turistas que curioseaban nos típicos postos de souvenirs: figuras de cera, ferraduras, chaves da boa sorte, réplicas do santuario, camisetas con símbolos celtas... No centro, esperábanos o santuario, coas súas características paredes brancas e co seu tellado de lousa. Entramos. A luz entraba polas vidreiras do templo, decoradas con escenas bíblicas. Ao pé do altar, había varios exvotos ofrecidos a San Andrés. Había réplicas de barcos, traídas tal vez por algún vello lobo de mar, con mil travesías e tempestades tatuadas no corazón, agradecido a San Andrés por salvalo de morrer afogado. Doume a risa ao ver que tamén había unha L desas que se poñen no coche. Ao mellor se eu tamén me ofrecese a San Andrés non sufriría tanto para aprobar o carnet de conducir.

Crucifixión representada nas vidreiras de San Andrés de Teixido.

Despois paramos diante da Fonte dos Tres Canos. A tradición di que se debe pedir un desexo, beber dos tres canos da fonte e despois tirar unha miga de pan. Se o pan flota, San Andrés concederá o pedido. Despois paseamos por aqueles agrestes cantís, onde medra a tradicional herba de namorar. Segundo outra das moitas tradicións populares relacionadas con este santuario, a persoa que padece mal de amores debe tomar un pouco desta herba de namorar e colocala na faldriqueira do ser amado, para ser así correspondido. Paseamos coa precaución de non pisar ningún animal, nin o máis pequeno, porque poderían ser as almas dos que non peregrinaron en vida, tal vez algún familiar noso reencarnado nunha formiga, que veñen a San Andrés para ser redimidos. Porque a situación deste santuario non é casual. Está neste lugar tan recóndito, na fin do mundo, porque se pensaba que aquí era onde as almas dos mortos, liberadas xa dos seus pecados, partían en barcas de pedra con dirección ao Máis Alá.

A Fonte dos Tres Canos de San Andrés.

Alí, acordeime de Xulio Cuba Orosa, o meu profesor de galego no Instituto Eusebio da Guarda, naqueles días adolecentes pasados á sombra dos magnolios da Praza de Pontevedra. Xulio é autor dun dos poemas máis célebres dedicados a San Andrés, titulado "Romeiro ao lonxe", que foi popularizado pola versión do grupo Luar na Lubre. Aquí vos deixamos o enlace (https://www.youtube.com/watch?v=xgao6FxtMLI) e a letra do poema:

Romeiro hei de ir lonxe ao San Andrés

con herbiñas de namorar,

dareille a quen alén mar está

o aloumiño do meu amor.

Hei de vestir a camisa de liño

que ela teceo para min

con herbiñas de namorar;

anda o lagarto azul e souril

a acaroar mapoulas bermellas,

nacidas de fusís,

co aloumiño do meu amor,

alleo á guerra e ao seu tambor.

Morto ou vivo hei volver á terra

que ela andou canda min

con herbiñas de namorar;

chouta o mascato polo cantil

a vela-lo adro familiar,

ala lonxe, na fin,

co aloumiño do meu amor.

Cabo do mundo, ó pé dun aguillón

doéme a guerra ruín

entre herbiñas de namorar;

corvo mariño voa xentil

o amilladoiro a levantar

e pan santo a colorir

co aloumiño do meu amor.

Romeiro hei de ir lonxe ao San Andrés

con herbiñas de namorar,

dareille a quen alén mar está

o aloumiño do meu amor.

Agora si, cos versos desta canción escritos no corazón, marchamos coa satisfacción da peregrinación cumprida. Xa non temos que volver, aínda que tampouco nos importaría regresar de vivos a este lugar único, un oasis de paz e calma neste mundo convulso que vivimos, un pequeno Paraíso neste frenético século XXI. Subimos ao coche. Detrás quedaba San Andrés, coas súas paredes brancas e cos seus tellados de lousa, golpeados polo vento, asomados ao mar do fin do mundo. E. no ceo daquela tarde de verán, arrastradas polo nordés, as nubes ondeaban como brancos panos de despedida.

Despedida de San Andrés de Teixido.